Okresy szczególnej wrażliwości, czyli wszystko w swoim czasie

dzieci z wałkami

Dziecko w okresie swojego rozwoju przechodzi przez fazy, podczas których jest ono szczególnie wrażliwe i podatne na zdobycie wiedzy o otaczającym świecie oraz opanowanie najróżniejszych umiejętności. Podczas trwania każdej fazy sensytywnej dziecko ukierunkowane jest na określony bodziec – w sposób szczególny interesuje się jakimś przedmiotem lub z zaangażowaniem wielokrotnie powtarza określoną czynność, np. wycinanie, układanie tych samych puzzli. Intensywnie trenuje daną umiejętność, jest na niej skupione i oddaje się jej całym sobą. Dzieci bardzo chętnie naśladują czynności, które wykonują jego rodzice, np. mycie naczyń. Należy pozwalać na takie aktywności, nawet jeśli początkowo wydają się bezsensowne - dzięki temu stymulujemy ich rozwój.

Uważne obserwowanie zainteresowań dziecka danym zagadnieniem i dostarczenie mu odpowiednich ćwiczeń pozwoli na łatwe opanowanie danej umiejętności, np. jeśli zauważymy, że dziecko często pyta Jaki to kolor? warto zorganizować mu zabawy ćwiczące nazywanie kolorów, gdy chce wiedzieć Jaka to litera? to znak, że wkracza w etap wrażliwości na czytanie. Niezwykle ważne jest by zauważyć ten czas, ponieważ dziecko jest wtedy gotowe nauczyć się danej umiejętności najszybciej i najefektywniej. W momencie, gdy dana potrzeba rozwojowa zostaje zaspokojona dziecko zaczyna interesować się czymś nowym. Okresy te są przejściowe, jeśli któryś z nich zostanie przeoczony zdobycie danej umiejętności w późniejszym czasie będzie trudniejsze i bardziej pracochłonne, np. rozwój wzroku i mowy, który powiązany jest ze słuchem będzie znacznie utrudniony lub nawet niemożliwy, jeśli w odpowiedniej fazie wrażliwej nie będzie stymulowany.

Wyróżnia się cztery okresy rozwoju. Pierwsza faza (dotycząca dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym) trwa od urodzenia do 6 r. ż. Charakteryzuje się ogromną i zmieniającą się siłą uczenia się. Jest to czas największych możliwości uczenia się. Dziecko kształtuje w tym czasie swoją osobowość – początkowo nieświadomie, ale w późniejszym czasie stopniowo się to zmienia i przechodzi w okres świadomego poszukiwania wrażeń, gromadzenia doświadczeń oraz ich porządkowania.

Od 0 do 3 roku życia – czas absorbującej psychiki: dziecko nieświadomie gromadzi wiedzę o otaczającym świecie bez woli i wiedzy, chłonie wszystko jak gąbka. Zgromadzone w ten sposób zasoby zostają później przez umysł dziecka i stanowią podstawę budowy świadomości.

Od 3 do 6 roku życia – okres tworzenia się człowieczeństwa: dziecko poszukuje wrażeń, gromadzi doświadczenia i spostrzeżenia oraz porządkuje je, zdobywa świadomość swojej odrębności i poczucia człowieczeństwa, wielokrotnie powtarza czynności i ćwiczy je. Podczas samodzielnego badania i odkrywania doskonali swoje narządy zmysłu i percepcji, podejmuje decyzje i zmierza do osiągnięcia wyznaczonego celu.

 

OKRESY WRAŻLIWE

  • 1,5-3 r. ż. - wrażliwość na mowę ludzką, na język ojczysty
  • 1-4 r. ż. – zainteresowanie małymi przedmiotami, okres nabywania koordynacji ruchowej (rozkwit sprawności ruchowej, tworzy się system sensomotoryczny)
  • 2-4 r. ż. – wrażliwość na porządek (dziecko odczuwa potrzebę porządku i rutyny, co ułatwia mu orientację w otoczeniu)
  • 2,5-4 r. ż. – okres doskonalenia zmysłów (wzrok, słuch, smak, węch i czucie)
  • 2,5-6 r. ż. – wrażliwość na zdobywanie nawyków grzecznościowych (budzą się umiejętności społeczne)
  • 4-4,5 r. ż. – wrażliwość na pismo (dziecko najpierw interesuje się pisaniem, ponieważ wbrew pozorom łatwiej samodzielnie coś wyprodukować, niż odczytać, coś zapisanego przez innych)
  • 4,5-5,5 r. ż. – wrażliwość na czytanie

Bibliografia:

  1. Guz S. (2006), Edukacja w systemie Montessori, tom I, UMCS, Lublin
  1. Miksza M. (2009), Zrozumieć Monessori, czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Impuls, Kraków
  2. Wennerstrom K., Broderman-Smeds M. (2007), Pedagogika Montessori w przedszkolu i szkole, Impuls, Kraków