Stres u dzieci - przyczyny i sposoby radzenia sobie z nimi

Co to jest stres?

 

Stres jest zjawiskiem powszechnym. Występuje zarówno u dzieci jak i u dorosłych, to reakcja psychologiczna oraz fizjologiczna organizmu na zagrożenie, przeciążenia, nowe sytuacje a także silne bodźce, która powoduje wzmożenie, zdenerwowanie oraz przyspieszone bicie serca, potliwość, bóle głowy, suchość w ustach itp.

1. Witkin dowiodła, że istnieje stres dobry oraz zły. Dobry stres na chwile budzi w człowieku pozytywne emocje, takie jak radość czy podniecenie. Natomiast stres zły budzi w jednostce negatywne emocje i pozostawia w organizmie długotrwałe poczucie wycieńczenia zarówno psychicznego jak i fizycznego.

 

Jakie mogą być źródła stresu?

 

Przyczyn stresu u dzieci jest mnóstwo. Niektóre mogłyby wskazywać na chorobę taką jak np. gorączka, ból głowy, ból brzucha, a nawet brak apetytu itp.. Powodem jest stosunkowo słabo rozwinięta umiejętność komunikacyjna przez najmłodszych. To co dorośli potrafią nazwać, opisać- dzieci tłumią w sobie myśląc, że się domyślamy co im dolega. W przeciwieństwie do swoich rodziców dopiero zaczynają poznawać świat poprzez własne doświadczenia.

Podstawowymi powodami, dla których stres występuje u dzieci to środowisko, w którym się znajdują, np. dom rodzinny, przedszkole, żłobek, grupa rówieśnicza, plac zabaw czy nawet spotkania towarzyskie rodziców. Bodźce stresogenne u dzieci mogą również pochodzić z wewnątrz: często wiąże się z tym, co czują.

 

W jaki sposób można poradzić sobie ze stresem?

 

„Radzenie sobie ze stresem odzwierciedla zarówno poznawcze, jak i behawioralne wysiłki powzięte przez rodzinę, aby zmniejszyć lub uniknąć czynników stresowych, poprzez wykorzystanie zasobów rodzinnych oraz wprowadzanie zmian w funkcjonowaniu rodziny w odpowiedzi na wymagania wydarzeń stresowych”.

Tak, więc przezwyciężyć stres u dziecka jest niezmiernie ciężką sytuacją dla niego. Stąd też niezbędna jest pomoc rodziców. To na nich spoczywa obowiązek dążenia do tego, aby stresujące wydarzenie w jak najmniejszym stopniu dotknęło ich pociech. Najważniejszą a zarazem może i podstawową rzeczą jest zaspokojenie podstawowych potrzeb, w tym potrzeby miłości i bezpieczeństwa (zbudowanie bardzo silnej więzi zarówno emocjonalnej jak i uczuciowej).

Na początek powinniśmy ustalić rytm dnia (opowiedzieć dziecku, tak by dziecko czuło się bezpiecznie, wiedziało co go czeka w ciągu dnia- unikniemy w ten sposób niepotrzebnego stresu wynikającego z niewiedzy sytuacji) .

Ważne jest również aby ustalić regularne pory sny, ponieważ spełnia on rolę regenerującą. Dotyczy to zarówno snu tego w godzinach nocnych jak i w trakcie dnia. Jeżeli dziecko domaga się snu, nie zabraniajmy mu tego. Bowiem wypoczęte dziecko zwalczy stres łatwiej. Jednak pamiętajmy o tym, że przed pójściem spać należy ograniczyć bodźce, które mogłyby zaburzyć spokojną drzemkę – emocjonujące zabawy czy oglądanie telewizji. Również w czasie snu powinniśmy zadbać, by nic nie zakłócało ciszy i nie budziło dziecka.

Zdrowe i zadbane dziecko z całą pewnością łatwiej poradzi sobie ze stresem. Rodzice powinni zadbać o regularne, zdrowe i przede wszystkim pełnowartościowe posiłki, które wpływają nie tylko na kondycję fizyczną dziecka ale także na sferę psychiczną, która odpowiada za walkę ze stresem.

Innym sposobem na przezwyciężenie stresu jest poświecenie dziecku czasu i uwagi (spacery, wspólne zabawy czy wycieczki, gry, malowanie lub czytanie bajek). Rodzic powinien być nie tylko mówcą ale i słuchaczem. Należy wysłuchać tego co chce nam powiedzieć dziecko. Należy również pokazać, że my-rodzice także przeżywamy stres, denerwujemy się wieloma rzeczami. Niemniej ważne jest jednak aby nie mówić przy dziecku o dorosłych sprawach. Należy unikać rozmów, które dotyczą tylko rodziców np. nie należy poruszać tematu o braku pieniędzy czy kłopotach służbowych- powoduje to nasilenie niepokoju i frustracji, a także burzy porządek w relacjach z dzieckiem.

Bez względu na wiek dziecka rodzic powinien stosować tak zwane „wzmocnienia pozytywne”, czyli komplementowanie pożądanych zachowań, nawet tak drobnych jak sprzątanie zabawek, maniery czy grzeczną postawę.

To wszystko spowoduje, że dziecko będzie potrafiło radzić sobie ze słabościami, a mając pełne zaufanie do rodzica, zwróci się do niego z problemem, którego samo nie będzie w stanie rozwiązać.

Bardzo dobrym sposobem na radzenie sobie z sytuacjami stresowymi czy lękowymi jest omawianie danego czynnika stresującego za pomocą rysunków (można poprosić dziecko by namalowało to co do stresuje) czy bajek terapeutycznych. Wystarczy rozeznać się w przyczynie stresu/ lęku np. pojawienie się młodszego rodzeństwa i znaleźć bajkę o tej tematyce, którą wieczorem przeczytamy dziecku (uwaga! nawet jeśli sami wymyślimy i opowiemy dziecku bajkę ważne jest to by miała realne, pozytywne zakończenie).

Należy pamiętać jedno- „to co jest błahe, oczywiste lub mało ważne dla nas, dla dziecka wcale takie nie jest. Trzeba wykazać się wyobraźnią by zobaczyć świat jego oczami i z jego perspektywy”. Dlatego warto pamiętać, że nie ma sytuacji bez wyjścia- zawsze można poprosić o pomoc inne osoby np. nauczyciela, pedagoga, psychologa itp., aby wspólnie pomóc dziecku przezwyciężyć stres.

 

Bibliografia:

1. Kupisiewicz Cz., Kupisiewicz M. (2009), Słownik pedagogiczny. Wyd. PWN, Warszawa.
2. Witkin G. (1998), Stres męski. Jak przetrwać stres w latach dziewięćdziesiątych, Wyd. Dom wydawniczy REBIS, Poznań.
3. https://portal.abczdrowie.pl/stres-u-dzieci
4. https://parenting.pl/dzieciecy-stres-to-nie-przelewki-pomoz-maluchowi-sie-z-nim-uporac