Rola zabawy w rozwoju dziecka – zapomniane zabawy podwórkowe
- Szczegóły
Zabawa jako ważny element życia człowieka, pełni znaczącą rolę w prawidłowym rozwoju dziecka. Jest swego rodzaju przeżyciem, które daje dziecku możliwość poznawania świata, nauki samokontroli, samodzielności, a także rozwijania poszczególnych sprawności dziecka.
W dobie globalizacji i przemian społeczno - kulturowych, obraz dzieciństwa staje w obliczu zagrożenia. Jedną z najbardziej typowych form aktywności dla poprzednich pokoleń dzieci były spontaniczne zabawy, podejmowane z własnej inicjatywy w pobliżu miejsca zamieszkania. Jednak zachodzące wokół nas przemiany cywilizacyjne sprawiły, że współczesne dzieci spędzają znacznie mniej czasu bawiąc się samodzielnie z rówieśnikami na podwórku. Warto też zauważyć, że niejednokrotnie to my- dorośli organizujemy cały czas dzieciom, zapominając jakże istotne jest zachowanie równowagi pomiędzy aktywnością organizowaną, a aktywnością swobodną i spontaniczną. Brak harmonii może skutkować pojawieniem się wielu trudności i problemów rozwojowych.
Dzięki doświadczeniom, które dzieci zdobywają podczas swobodnych zabaw z rówieśnikami, uczą się podejmowania prób samodzielnego rozwiązywania problemów, bycia odpowiedzialnym za drugą osobę, umiejętności dzielenia się z innymi, sposobu wypracowania zaufania do samego siebie wśród członków grupy zabawowej, zaradności, wytrwałości, współpracy, radzenia sobie z sukcesami jak i niepowodzeniami, samodzielnego dochodzenia do wiedzy itp. Nie sposób jest przedstawić wszystkich walorów zabawy, co świadczy o tym, jakże istotna jest dla rozwoju dziecka. Zabawa, szczególnie swobodna, ma wartość terapeutyczną. Pozwala na wyrażenie siebie i rozładowanie negatywnych emocji. Warto zwrócić uwagę, że zabawa jest także niezastąpionym źródłem informacji o wewnętrznym świecie dziecka, bowiem pozwala dostrzec i zrozumieć problemy z którymi może borykać się dziecko.
Niewątpliwie ważne jest, aby pomimo współczesnych przemian, rozwoju technologii, i nieustannego wyścigu za sukcesem, nie zapominać o jakże ważnej roli zabawy w życiu dziecka , a zwłaszcza spontanicznej zabawie z rówieśnikami na świeżym powietrzu. Dla poprzednich pokoleń zabawa na podwórku była najwspanialszym z możliwych sposobów spędzania wolnego czasu, jednak dla wielu współczesnych dzieci jest niejednokrotnie zwyczajnie nudna. Obecnie, bardziej wartościowe okazuje się być dla dziecka oglądanie bajek w telewizji czy granie na komputerze niż czas spędzony na dworze z innymi dziećmi. Nasuwa się w tym miejscu pytanie: Co można zatem zrobić, aby zachęcić dzieci do przebywania na świeżym powietrzu? Jednym ze sposobów, bo jest ich wiele, może być przypomnienie dzieciom zabaw z czasów PRL, a więc zabaw naszego dzieciństwa. Poniżej umieszczone zostały propozycje zabaw podwórkowych, które jak dobrze pamiętamy, nie wymagały wielkiego wkładu finansowego, a dostarczały wiele radości:
KAPSLE
Liczba graczy: dowolna
Rekwizyty: kapsle z butelek, kreda/kamień/patyk
Zasady gry:
Na ziemi rysujemy tor: kredą lubi kamieniem na chodniku, patykiem na ubitej ziemi lub wygładzając piasek na obrzeżach piaskownicy. Szerokość toru uzależniona jest od ilości uczestników – im więcej graczy, tym szerszy powinien być tor. Zaznaczamy linię startu i linię mety a pomiędzy nimi może „dziać się” wszystko tzn. tor może zakręcać, można robić nasypy i wyrzutnie z piasku, przeszkody z gałęzi, kamieni lub zbiorniki wodne (dołek w ziemi zabezpieczony folią i wypełniony wodą albo zwykła kałuża).Ustawiamy kapsle na starcie, jeden obok drugiego, wierzchnią stroną na spód i pstryknięciem w falowany bok kapsla przesuwamy się do przodu. Pstrykamy na zmianę i w ten sposób ścigamy się do mety. Wypadnięcie poza linię toru oznacza stratę kolejki. Wygrywa ten gracz, którego kapsel jako pierwszy przekroczy linię mety.
GRA W GUMĘ
Liczba graczy: 3-4 osoby
Rekwizyty: guma do ubrań
Zasady gry:
Gra polega na wykonaniu serii skoków przez gumę bez skuchy. Dwoje graczy stoi w gumie, trzeci skacze aż do skuchy (wówczas następuje zmiana gracza). Po ponownym powrocie do gry gracz zaczyna skoki od poziomu na którym skończył. Skacze się od jedynek do dziesiątek oraz "męczko" czyli całą serię jedynek do dziesiątek bez przerwy. Najpierw uczestnicy skaczą na gumie zaczepionej na wysokości kostek, później kolan, ud, pasa. Na różnych podwórkach poszczególne kroki się różniły.
BABA JAGA
Liczba graczy:
od 3 wzwyż
Rekwizyty:
przyda się odwaga, spryt i szybkość
Zasady gry:
Jeden z graczy jest babą-jagą i stoi w pewnej odległości od reszty graczy, obrócony do nich plecami. Reszta biegnie w jego stronę aż do momentu, gdy baba-jaga się odwróci i powie: „Raz, dwa, trzy, Baba Jaga patrzy”. Wtedy trzeba szybko stanąć nieruchomo i zamilknąć. Baba-jaga podchodzi do graczy i stara się ich rozśmieszyć. Kto się poruszy, wraca na start. Wygrywa ten, kto pierwszy dotrze do baby-jagi i dotknie jej. W kolejnej rundzie sam staje się babą-jagą.
DWA OGNIE
Liczba graczy:
więcej niż 4
Rekwizyty:
piłka
Zasady gry:
Na ziemi rysujemy boisko z zaznaczonymi liniami końcowymi oraz z linią środkową. Gracze dzielą się na dwie grupy. W każdej z grup wybiera się swoją „matkę”, czyli osobę, która stoi poza linią boiska drużyny przeciwnej. Po rozpoczęciu gry wszyscy ustawiają się w swoich polach. Dostając piłkę trzeba starać się trafić nią w gracza drużyny przeciwnej, unikając tym samym celnych trafień z ich strony. Należy pamiętać, że nie wolno przekroczyć linii boiska (to dozwolone jest tylko „matkom”). Wyjście poza obszar boiska powoduje wykluczenie gracza. „Matki” mają za zadanie złapać każdą piłkę opuszczającą boisko drużyny przeciwnej. Po złapaniu takiej piłki mogą zbijać przeciwników. Z gry odpada się wtedy, gdy zostanie się trafionym piłką i jeżeli się jej nie złapie. Jeżeli zaś graczowi uda się złapać piłkę, ten musi natychmiast „zbić” nią przeciwnika. Przegrywa zespół, który straci wszystkich zawodników.
PODCHODY
Liczba graczy:
dowolna
Rekwizyty:
kamienie, gałązki, kreda, kartki i długopisy, kreda, szyszki itp.
Zasady gry:
Gracze dzielą się na dwie grupy. Jedna z grup jest grupą uciekającą, druga-pościgową. Zadaniem grupy uciekającej jest pozostawianie za sobą śladów, strzałek oraz różnych zadań, które będą kierowały do konkretnego miejsca. Należy to jednak robić tak, aby nie dać się jednocześnie złapać. Z kolei zadaniem grupy pościgowej jest podążanie za wskazówkami i znakami pozostawionymi przez drużynę przeciwną, a także rozwiązywanie pozostawionych zadań. Odnalezienie uciekających daje zwycięstwo grupie pościgowej. W przeciwnym wypadku wygrywają uciekający.
CIUCIUBABKA
Liczba graczy:
dowolna
Rekwizyty:
opaska na oczy
Zasady gry:
Spośród graczy wybiera się osobę, która będzie ciuciubabką. Należy założyć jej opaskę na oczy. Jeden z graczy obraca ciuciubabkę w kółko, zadając pytania, na które ciuciubabka odpowiada:
Dziecko: „Ciuciubabko, ciuciubabko na czym stoisz?”
Ciuciubabka: „Na beczce”
Dziecko: „A co w tej beczce?”
Ciuciubabka: „Kwas”.
Dziecko: „Ciuciubabko, ciuciubabko łap nas”.
Po zakończeniu formułki wszyscy biegajcie wokół ciuciubabki, której zadaniem jest złapanie dzieci. Gdy ktoś zostanie złapany zamienia się rolą z ciuciubabką.
BEREK
Liczba graczy: dowolna
Rekwizyty: przyda się szybkość i zwinność
Zasady gry:
Gracze wybierają spośród siebie berka – osobę, którabędzie próbowała dogonić i dotknąć pozostałych graczy.Należy wyznaczyć obszar, w którym prowadzona będzie gra.Ucieczka przed berkiem poza wyznaczony obszar oznaczaodpadniecie z gry.Jeżeli berek dotknie ściganego gracza, zamienia sięz nim rolą i zabawa trwa dalej. Gra kończy się wówczas, gdy wszyscy opadną już z sił.
CIEPŁO-ZIMNO
Liczba graczy: dowolna
Rekwizyty: dowolny przedmiot
W grze ciepło-zimno wybiera się osobę, która będzie szukała umówionego przedmiotu. Oddala się ona od pozostałych graczy, zasłania oczy i czeka na ponowne przywołanie do zabawy. W tym czasie jeden z pozostałych graczy chowa wybrany przedmiot, po czym woła osobę. Jej zadaniem jest odnalezienie schowanego przedmiotu słuchając wskazówek pozostałych graczy. Pomagają oni szukającemu mówiąc: „gorąco, gorąco”, gdy znajduje się bardzo blisko przedmiotu, „ciepło, ciepło”, gdy idzie w dobrym kierunku oraz „zimno, zimno”, gdy oddala się od szukanego przedmiotu. Gdy przedmiot zostanie odnaleziony, szczęśliwy znalazca chowa umówiony przedmiot dla następnego szukającego i zabawa zaczyna się od nowa.
GŁUPI JAŚ
Liczba uczestników: dowolna
Rekwizyty: piłka
W tej grze wybiera się osobę, która będzie „Głupim Jasiem”. Pozostali gracze ustawiają się w kółko, zaś do jego środka wpuszczają „Głupiego Jasia”. Należy rzucać do siebie piłkę tak, aby nie przechwycił jej stojący w kole „Głupi Jaś”. Jeżeli „Głupi Jaś” złapie piłkę, to gracz, który jako ostatni ją podawał, wchodzi do środka i zajmuje jego miejsce.
GRA W KOLORY
Liczba graczy: dowolna
Rekwizyty: piłka
Gracze ustawiają się w kole i wybierają osobę, która jako pierwsza rzuci piłkę do wybranego uczestnika zabawy. Gra polega na rzucaniu do siebie piłki, podając jednocześnie nazwę jakiegoś koloru. Nie można łapać piłki przy kolorze czarnym, oznacza to bowiem „skuchę”. Skusić można także jeżeli nie złapiecie piłki przy dowolnym kolorze (innym niż czarny). Gracz, który skusi musi kucnąć. Jeżeli następnym razem złapie piłkę, może wstać. Jeżeli natomiast po raz kolejny nie uda mu się, musi przyklęknąć na jedno kolanko, potem na oba. Przy kolejnej skusze siada na ziemi, potem już tylko się kładzie. Każde złapanie piłki oznacza powrót o jedną pozycję do góry. Wygrywa zawodnik, który najdłużej pozostanie w grze. Natomiast z gry odpada zawodnik, który leży już na ziemi i kolejny raz skusi.
Nie sposób jest przytoczyć wszystkich zabaw, dlatego wybrane zostały przykładowe propozycje. Niewątpliwie przywołanie dzieciom własnych wspomnień z dziecięcych lat będzie dla nich wspaniałą podróżą w przeszłość, a także zachętą by umówić się z koleżanką/kolegą na seans zabaw, do których nie potrzeba ani drogiego sprzętu, ani specjalnych umiejętności. Spontaniczna zabawa z rówieśnikami dostarczy naszym dzieciom wspaniałych przeżyć, a także niezastąpionych walorów rozwojowych i wychowawczych.
Bibliografia:
1. Kapica G. (1998), Zabawa jako forma wychowania, istota zabawy i jej cechy, w: W. Szewczuk (red.), Encyklopedia psychologii, Wydawnictwo „Fundacja Innowacja”, Warszawa, s. 1029-1032.
2. Kołodziejczyk A. (2011), Późne dzieciństwo- młodszy wiek szkolny, w: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s.234-258.
3. Turner J.S., Helms D.B. (1999), Rozwój człowieka, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
4. Waloszek D. (2009), Socjopedagogiczny wymiar zabawy w edukacji wczesnoszkolnej, w: D. Klus-Stańska, M. Szczepska-Pustkowska (red.), Pedagogika wczesnoszkolna- dyskursy, problemy, rozwiązania, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 331-365.
5. Zając D. (2008), Wpływ zabawy na rozwój dziecka, „Świetlica w Szkole”, nr 3, s.12.